Γράφει ο Αμπντουλάχ Μποζκούρ, Nordic Monitor
Η περιβόητη τουρκική υπηρεσία πληροφοριών, Milli İstihbarat Teşkilatı (MIT), η οποία εδώ και καιρό θεωρείται πιστός εκτελεστής του ολοένα και πιο αυταρχικού καθεστώτος του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, έχει υποστεί εκτενή εσωτερική αναδιάρθρωση.
Αυτή η μεταμόρφωση υπογραμμίζει την εξέλιξη της MIT από μια παραδοσιακή υπηρεσία πληροφοριών σε βασικό εργαλείο τόσο εσωτερικής καταστολής όσο και επιθετικών επιχειρήσεων επιρροής στο εξωτερικό, όπως αποκαλύπτει το Nordic Monitor.
Η αναδιάρθρωση εστιάζει στην ενίσχυση των δυνατοτήτων κατασκοπείας στο εξωτερικό και στην εντατικοποίηση των επιχειρήσεων εσωτερικής παρακολούθησης, καταδεικνύοντας τον αναβαθμισμένο ρόλο της MIT ως κεντρικού πυλώνα του πολιτικοϊσλαμικού μοντέλου διακυβέρνησης του Ερντογάν. Υπό την ηγεσία του, η υπηρεσία έχει πολιτικοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό, λειτουργεί με πλήρη ατιμωρησία και δρα ως σκιώδης προέκταση της κρατικής εξουσίας για την προώθηση κομματικών στόχων, εντός και εκτός συνόρων.
Στην καρδιά της διαρθρωτικής αναμόρφωσης της MIT βρίσκεται η Διεύθυνση Εξωτερικών Επιχειρήσεων (Dış Operasyonlar Başkanlığı), στην οποία έχει αποδοθεί διευρυμένη εξουσία για τη διεξαγωγή μυστικών επιχειρήσεων στο εξωτερικό προς εξυπηρέτηση των γεωπολιτικών και ιδεολογικών στόχων του προέδρου Ερντογάν. Η αποστολή της περιλαμβάνει μυστική παρακολούθηση, επιχειρήσεις παραπλάνησης, δολιοφθορές, εκφοβισμό αντιφρονούντων, διείσδυση, κυβερνοπόλεμο, εκστρατείες παραπληροφόρησης, ακόμη και εξωδικαστικές ενέργειες, όπως απαγωγές και στοχευμένες δολοφονίες.
Οι πράκτορες της MIT δεν περιορίζονται πλέον στο πλαίσιο των τουρκικών διπλωματικών αποστολών. Σε πολλές χώρες —ιδίως στην Ευρώπη, όπου υπάρχουν πολυπληθείς κοινότητες της τουρκικής διασποράς— η υπηρεσία έχει εγκαθιδρύσει μυστικούς πυρήνες υπό το κάλυμμα δημοσιογραφίας, ακαδημαϊκών ιδρυμάτων, επιχειρήσεων, φιλανθρωπικών οργανώσεων και πρωτοβουλιών της κοινωνίας των πολιτών. Αυτά τα μυστικά δίκτυα χρησιμεύουν όχι μόνο για την παρακολούθηση επικριτών και αντιφρονούντων στο καθεστώς Ερντογάν, αλλά και για τη χειραγώγηση της κοινής γνώμης και την άσκηση επιρροής στη χάραξη πολιτικής στις χώρες υποδοχής.
Ο İbrahim Kalın, επικεφαλής των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών, υπηρέτησε προηγουμένως ως εκπρόσωπος Τύπου και στενός σύμβουλος του Ταγίπ Ερντογάν.
Η υπηρεσία έχει επίσης εξουσιοδοτηθεί να καλλιεργεί ομάδες-πληρεξουσίους, ενσωματωμένες στις τουρκικές και ευρύτερες μουσουλμανικές κοινότητες, οι οποίες μπορούν να κινητοποιηθούν προς εξυπηρέτηση της εξωτερικής πολιτικής της Άγκυρας. Οι ομάδες αυτές συνδέονται μερικές φορές με το οργανωμένο έγκλημα, καθώς η MIT έχει συνεργαστεί με διακρατικά εγκληματικά δίκτυα, περιλαμβανομένων μαφιών, κυκλωμάτων λαθρεμπορίου και διακινητών ναρκωτικών, προκειμένου να αποκρύψει το επιχειρησιακό της αποτύπωμα και να διατηρήσει αξιόπιστη άρνηση εμπλοκής.
Ίσως το πιο ανησυχητικό είναι ότι οι εξωεδαφικές επιχειρήσεις της MIT περιλαμβάνουν απαγωγές και εξαναγκαστικές επαναπατρίσεις αντιπάλων του Ερντογάν που ζουν στο εξωτερικό. Οι μυστικές αυτές μεταγωγές στοχεύουν κυρίως μέλη του κινήματος Γκιουλέν, μιας αντιφρονούσας ομάδας που έχει δαιμονοποιηθεί από την κυβέρνηση για την πολιτική της αντιπαράθεση. Ο ίδιος ο Ερντογάν έχει επαινέσει δημοσίως τις παγκόσμιες καταδιώξεις της MIT, έχει παραδεχθεί ανοιχτά την εξαγωγή της καταστολής στο εξωτερικό και έχει καυχηθεί για την ικανότητα της υπηρεσίας να προβαίνει σε απαγωγές χωρίς συνέπειες.
Στο εσωτερικό, η μεταμόρφωση της MIT είναι εξίσου ανησυχητική. Η ίδρυση της Διεύθυνσης Ελέγχου Ασφαλείας (Güvenlik Tahkikat Başkanlığı) έχει θεσμοθετήσει ιδεολογικό έλεγχο για όλες τις προσλήψεις στο δημόσιο τομέα. Η εντολή της είναι να διασφαλίζει ότι μόνο άτομα πιστά στο κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) ή στον ακροδεξιό κυβερνητικό του εταίρο, το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (MHP), επιτρέπεται να εισέλθουν στη δημόσια διοίκηση.
Η MIT διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο στις πρωτοφανείς μαζικές εκκαθαρίσεις της περιόδου 2015–2017, κατά τις οποίες περίπου 130.000 δημόσιοι υπάλληλοι —συμπεριλαμβανομένων δικαστών, εισαγγελέων και αρχηγών της αστυνομίας— καθώς και περισσότεροι από 24.000 στρατιωτικοί απολύθηκαν αυθαίρετα και συνοπτικά. Οι εκκαθαρίσεις καθοδηγήθηκαν από την καταγραφή και το προφίλ των ατόμων με βάση τις πολιτικές και θρησκευτικές τους πεποιθήσεις, οι οποίες θεωρήθηκαν ασύμβατες με την πολωτική και διχαστική ατζέντα του Ερντογάν.
Ο Χακάν Φιντάν, σημερινός υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, οργάνωσε σειρά επιχειρήσεων παραπλάνησης κατά τη θητεία του στην ηγεσία της MIT, προς στήριξη της κυβέρνησης Ερντογάν.
Ο ιδεολογικός έλεγχος εφαρμόζεται πλέον συστηματικά σε όλους τους υποψηφίους για θέσεις στη Δικαιοσύνη, τις Ένοπλες Δυνάμεις, την Αστυνομία και άλλους κρίσιμους κρατικούς θεσμούς.
Η πολιτικοποίηση της υπηρεσίας αποτυπώνεται στην ηγεσία της. Τόσο ο νυν επικεφαλής της, İbrahim Kalın, όσο και ο προκάτοχός του, Hakan Fidan, επιλέχθηκαν προσωπικά από τον Ερντογάν, παρά την απουσία παραδοσιακού υποβάθρου ή εμπειρίας στον τομέα των πληροφοριών. Οι διορισμοί τους αντανακλούν τη γενικότερη τάση σύμφωνα με την οποία η αφοσίωση στον Ερντογάν και η ευθυγράμμιση με την ισλαμοεθνικιστική ιδεολογία του υπερισχύουν των επαγγελματικών προσόντων.
Ένα ακόμη κρίσιμο σκέλος της αναδιαρθρωμένης MIT είναι η Διεύθυνση Κυβερνοπληροφοριών (Siber İstihbarat Başkanlığı), η οποία διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στον ψυχολογικό πόλεμο και στη χειραγώγηση της πληροφορίας.
Η διεύθυνση έχει συμβάλει καθοριστικά στη διαμόρφωση δημόσιων αφηγήσεων για να αντισταθμίσει τις τεράστιες αποτυχίες της κυβέρνησης Ερντογάν — από ανεπαρκείς αντιδράσεις σε φυσικές καταστροφές έως εξωτερικές πολιτικές γκάφες και εσωτερικά σκάνδαλα που, υπό φυσιολογικές δημοκρατικές συνθήκες, θα οδηγούσαν στην κατάρρευση οποιασδήποτε κυβέρνησης.
Οι τακτικές της περιλαμβάνουν διαστρέβλωση γεγονότων, δημιουργία αντιπερισπασμών και πληροφοριακού θορύβου για την υπονόμευση της αλήθειας, καθώς και διάδοση παραπληροφόρησης, ημι-αληθειών και κατάφωρων ψευδών, συχνά μέσω δικτύων τρολ, αυτοματοποιημένων λογαριασμών και συντονισμένων εκστρατειών στα μέσα ενημέρωσης.
Σε συνεργασία με εισαγγελείς και ΜΜΕ που ευθυγραμμίζονται με το καθεστώς Ερντογάν, η MIT έχει οργανώσει εκστρατείες παραπληροφόρησης για τη δημιουργία κατασκευασμένων ποινικών υποθέσεων, συχνά με κατηγορίες για τρομοκρατία, εναντίον δημοσιογράφων, πολιτικών αντιπάλων και εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών. Οι αφηγήσεις αυτές ενσωματώνονται σε πολιτικά υποκινούμενα κατηγορητήρια, αναπαράγονται από κρατικά ελεγχόμενα μέσα και ενισχύονται από δίκτυα κοινωνικών λογαριασμών επιφορτισμένων με τη διάδοση της κυβερνητικής προπαγάνδας.
Η Διεύθυνση Κυβερνοπληροφοριών έχει επίσης αρχίσει να εξάγει τη δράση της στο εξωτερικό. Τα τελευταία χρόνια, έχει ιδρύσει εταιρείες-βιτρίνες σε ξένες χώρες για να συγκαλύψει τη συμμετοχή της σε εκστρατείες παραπληροφόρησης πολλών γλωσσών, με στόχο ξένα ακροατήρια και φορείς χάραξης πολιτικής.
Αεροφωτογραφία των κεντρικών γραφείων της τουρκικής υπηρεσίας πληροφοριών στην περιοχή Μπαγλικά της Άγκυρας.
Τα νομικά και θεσμικά αντίβαρα που θα μπορούσαν να ελέγξουν την εξουσία μιας υπηρεσίας πληροφοριών έχουν συστηματικά αποδομηθεί. Μέσω σειράς νομοθετικών τροποποιήσεων που προώθησε το κυβερνών κόμμα του Ερντογάν, η MIT απολαμβάνει πλέον πλήρους ασυλίας από διώξεις. Καμία έρευνα δεν μπορεί να κινηθεί κατά της υπηρεσίας ή των στελεχών της χωρίς την άμεση έγκριση του προέδρου.
Η κοινοβουλευτική εποπτεία υφίσταται μόνο τυπικά. Ο προϋπολογισμός της υπηρεσίας, ο οποίος έχει αυξηθεί σημαντικά, παραμένει στο απυρόβλητο. Οι δημοσιογράφοι που ερευνούν τις παράνομες δραστηριότητες της MIT ή αποκαλύπτουν εμπλεκόμενους πράκτορες αντιμετωπίζουν βαριές ποινές, συχνά με πολυετείς καθείρξεις βάσει νόμων περί τρομοκρατίας ή κατασκοπείας. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης αποφεύγουν σε μεγάλο βαθμό να επικρίνουν την υπηρεσία, υπό το φόβο αντιποίνων — είτε μέσω εκστρατειών σπίλωσης, είτε με κατασκευασμένες διώξεις, είτε με επιλεκτικές διαρροές.
Η τεράστια ισχύς που έχει συγκεντρώσει η MIT, σε συνδυασμό με την ανεξέλεγκτη εξουσία της να διεξάγει μυστικές επιχειρήσεις χωρίς εποπτεία, έχει καλλιεργήσει στην Τουρκία ένα κλίμα φόβου και ατιμωρησίας, στερώντας από τους πολίτες κάθε ουσιαστικό μηχανισμό λογοδοσίας.
Η ραγδαία μεταμόρφωση της MIT την τελευταία δεκαετία αντανακλά την επιταχυνόμενη διολίσθηση της Τουρκίας στον αυταρχισμό υπό τον Ερντογάν. Οι παραδοσιακές λειτουργίες της υπηρεσίας έχουν υποταχθεί σε πολιτικές επιταγές. Σήμερα λειτουργεί ως όργανο επιβολής του καθεστώτος, εργαλειοποιημένη για τη διατήρηση της εξουσίας του Ερντογάν, την καταστολή της διαφωνίας, τον περιορισμό δικαιωμάτων και ελευθεριών και την προβολή ισχύος στο εξωτερικό.
Όσο η MIT παραμένει προφυλαγμένη από κάθε λογοδοσία και συνεχίζει να λειτουργεί στην υπηρεσία της προσωπικής και πολιτικής ατζέντας του Ερντογάν, το κράτος δικαίου, η δημοκρατική διακυβέρνηση και τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα στην Τουρκία θα βρίσκονται σε θανάσιμο κίνδυνο.
