Η πρόσφατη επίσκεψη του Σαντάμ Χαφτάρ στην Τουρκία και οι επαφές του με τον υπουργό Άμυνας Γιασάρ Γκιουλέρ ανέδειξαν την επιμονή της Άγκυρας να μετατρέψει τη Λιβύη σε κεντρικό πεδίο του γεωπολιτικού της παιγνίου στην Ανατολική Μεσόγειο. Η κίνηση αυτή, που ήρθε λίγο μετά την απόφαση του κοινοβουλίου της Βεγγάζης να επανεξετάσει το μνημόνιο Τουρκίας-Τρίπολης (2019), σηματοδοτεί πιθανή πανλιβυκή επικύρωση μιας συμφωνίας που αμφισβητείται νομικά από την ΕΕ και την Ελλάδα, αλλά διαμορφώνει de facto ισορροπίες στη θάλασσα.
Η τουρκική στρατηγική: πολυδιάστατη και ανθεκτική
Η Τουρκία εφαρμόζει μια πολυεπίπεδη στρατηγική εδραίωσης:
-
Στρατιωτική παρουσία με συμβούλους, βάσεις και εξοπλισμούς.
-
Οικονομική διείσδυση, από κατασκευαστικά έργα έως ενεργειακές συμφωνίες.
-
Διπλωματική ευελιξία, όπου υποστηρίζει ταυτόχρονα την Τρίπολη και τη Βεγγάζη, διατηρώντας το αφήγημα της «μίας Λιβύης».
Με αυτόν τον τρόπο, η Άγκυρα όχι μόνο ενισχύει την παρουσία της στη Μεσόγειο, αλλά μετατρέπει τη Λιβύη σε κόμβο μέσω του οποίου διεκδικεί θαλάσσιες ζώνες και δικαιώματα σε βάρος Ελλάδας και Κύπρου.
Η ελληνική και ευρωπαϊκή αδυναμία
Η Ελλάδα, αν και επιχειρεί κινήσεις εξισορρόπησης —όπως η επίσκεψη του Γιώργου Γεραπετρίτη στη Βεγγάζη— λειτουργεί περισσότερο αντιδραστικά. Χωρίς ουσιαστικά ερείσματα επί του πεδίου, οι διπλωματικές πρωτοβουλίες περιορίζονται σε «κίνηση άμυνας» απέναντι στη συνεκτική τουρκική στρατηγική.
Η ΕΕ, από την πλευρά της, μοιάζει εγκλωβισμένη: παρότι θεωρεί το μνημόνιο Τουρκίας-Λιβύης νομικά άκυρο, παραμένει παθητική λόγω της ανάγκης συνεργασίας με τη Λιβύη στο μεταναστευτικό. Αυτή η σιωπή λειτουργεί υπέρ της Άγκυρας, η οποία καταφέρνει να κεφαλαιοποιεί το κενό ισχύος.
Γεωπολιτικές συνέπειες
Η πιθανή επικύρωση του μνημονίου από την ανατολική Λιβύη θα προσδώσει πολιτική και διπλωματική νομιμοποίηση στην τουρκική αφήγηση περί θαλασσίων ζωνών. Όπως σημειώνουν αναλυτές, το αποτέλεσμα δύσκολα θα προκαλέσει την ίδια θύελλα αντιδράσεων με την αρχική υπογραφή του 2019, ακριβώς επειδή οι διεθνείς δρώντες έχουν ήδη συνηθίσει στην τουρκική παρουσία.
Η Άγκυρα, παίζοντας «σε δύο ταμπλό», κερδίζει χρόνο, ερείσματα και νομιμοποίηση, ενώ οι ανταγωνιστές της περιορίζονται σε δηλώσεις ή μεμονωμένες κινήσεις χωρίς στρατηγικό βάθος.
Συμπέρασμα
Η Τουρκία φαίνεται να κερδίζει έδαφος στη Λιβύη όχι μόνο με όρους τακτικής αλλά και στρατηγικής. Η διπλωματία της δύο όψεων, η αδράνεια της ΕΕ και οι περιορισμένες δυνατότητες της Ελλάδας, συνθέτουν ένα τοπίο όπου η Άγκυρα παίζει σχεδόν χωρίς αντίπαλο. Αν η ανατολική Λιβύη επικυρώσει τελικά το μνημόνιο, η Τουρκία θα έχει διασφαλίσει ένα κομβικό εργαλείο νομιμοποίησης της παρουσίας της στην Ανατολική Μεσόγειο — με συνέπειες που θα ξεπεράσουν τα λιβυκά σύνορα και θα επηρεάσουν τις ισορροπίες σε ολόκληρη τη Μεσόγειο.
