Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Donald Trump αναθερμαίνει τη «φιλική» του σχέση με τον πρόεδρο της Τουρκίας Recep Tayyip Erdogan.
Η σχέση τους είχε κατά καιρούς σκαμπανεβάσματα, με εναλλαγές φιλοφρονήσεων και προσβολών, αλλά φαίνεται πως αυτή την περίοδο βελτιώνεται.
Έχουν μιλήσει αρκετές φορές μετά τις προεδρικές εκλογές του περασμένου Νοεμβρίου, ενώ οι συνεργάτες τους διατηρούν στενή επικοινωνία.
Ένα από τα θέματα που φέρεται να βρίσκεται στην ατζέντα είναι το F-35, το πιο προηγμένο μαχητικό αεροσκάφος στον κόσμο.
Ο Erdogan επιθυμεί να αγοράσει δεκάδες μαχητικά πέμπτης γενιάς τεχνολογίας stealth, που αποτελούν βασικό πυλώνα της άμυνας του Ισραήλ.
Το γεγονός αυτό ανησυχεί τους στρατιωτικούς σχεδιαστές των IDF, καθώς θεωρούν ότι απειλεί το ποιοτικό στρατιωτικό πλεονέκτημα του Ισραήλ, ειδικά υπό το πρίσμα της εχθρικής στάσης του Τούρκου προέδρου προς το εβραϊκό κράτος.
Ο Trump είχε μπλοκάρει την πώληση κατά την πρώτη του θητεία, μετά την αγορά από την Τουρκία ρωσικών αντιαεροπορικών πυραύλων S-400.
Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι άμυνας ανησυχούσαν για την ασφάλεια της προηγμένης αμερικανικής τεχνολογίας δίπλα σε ένα ρωσικό σύστημα συλλογής πληροφοριών όπως το S-400.
Θεωρούσαν επίσης ότι η νέα αμυντική σχέση της Τουρκίας με τη Ρωσία ήταν ασύμβατη με τη συμμετοχή της στο ΝΑΤΟ.
Είναι η Τουρκία πρόβλημα για την ασφάλεια;
Η Τουρκία «γίνεται ολοένα και περισσότερο πρόβλημα για την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ» και θεωρείται «αναξιόπιστη» στο ΝΑΤΟ, σύμφωνα με τον Michael Rubin, πρώην αξιωματούχο του Πενταγώνου και ερευνητή του American Enterprise Institute.
Από την οπτική των στρατηγικών αναλυτών του Ισραήλ, η Τουρκία υπό τον Erdogan έχει μετατραπεί από σύμμαχο σε απειλή, αποτελώντας πλέον επίκεντρο για ενισχυμένα μέτρα ασφαλείας.
Ένα ακόμη ζήτημα είναι ότι η Τουρκία θέλει να αναπτύξει τη δική της αμυντική βιομηχανία και «μπορεί να αντιγράψει οποιαδήποτε προηγμένη τεχνολογία της δοθεί, καθιστώντας την πώληση F-35 ακόμη πιο αυτοκαταστροφική», έγραψε ο Rubin.
Ωστόσο, φέρεται πως ο Τούρκος ηγέτης είναι πεπεισμένος ότι ο έντονα συναλλακτικός Trump δεν θα μπορέσει να αντισταθεί σε μια συμφωνία δισεκατομμυρίων για τα F-35.
Κάθε πώληση θα πρέπει να περάσει από τον έλεγχο του Κογκρέσου, όπου ήδη πολλοί αμφισβητούν τη δέσμευση του Erdogan στη δημοκρατία και το ΝΑΤΟ.
Οι υποστηρικτές της Ελλάδας και του Ισραήλ αναμένεται να ασκήσουν έντονες πιέσεις κατά της συμφωνίας.
Ο Trump, που κάποτε δήλωνε «μεγάλος θαυμαστής» του Erdogan, του είχε στείλει το 2019 μια σκληρή επιστολή, απειλώντας να «καταστρέψει την τουρκική οικονομία» και προειδοποιώντας ότι η ιστορία θα τον κρίνει ως «διάβολο» και «ηλίθιο» αν δεν περιόριζε τις επιθέσεις στους Κούρδους στη βόρεια Συρία.
Τώρα, οι δύο ηγέτες φαίνεται να έχουν επανέλθει σε θετικό κλίμα.
Οι ΗΠΑ και το Ισραήλ έχουν στηρίξει την κουρδική αυτονομία στη Συρία υπό τον πρώην πρόεδρο Bashar al-Assad και θέλουν να τη δουν να προστατεύεται από το νέο καθεστώς.Οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDR) αποτελούν τον κύριο εταίρο της Ουάσινγκτον στον αγώνα κατά του ISIS και ανησυχούν ότι τα σχέδια του Trump για μείωση της αμερικανικής παρουσίας στην περιοχή θα τις αφήσουν εκτεθειμένες.
Η SDR διαπραγματεύεται σήμερα με τη Δαμασκό και την Άγκυρα για την κουρδική αυτονομία.
Οι Κούρδοι της Συρίας και του Ιράκ διατηρούν μακροχρόνιες σχέσεις με το Ισραήλ.
Το νέο καθεστώς στη Συρία επιδιώκει φιλικές σχέσεις με τις ΗΠΑ, την Τουρκία και, ενδεχομένως, το Ισραήλ.
Ο Trump φαίνεται να ζήτησε την καθοδήγηση του Erdogan για τη διαχείριση των σχέσεων με τη Δαμασκό, ιδιαίτερα όσον αφορά την άρση κυρώσεων και την επαφή με τη νέα ηγεσία.
Η Τουρκία θέλει ρόλο στον ανασχεδιασμό της Συρίας, που κάποτε ήταν τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Η νέα ηγεσία της Δαμασκού βλέπει την Τουρκία ως πιθανό αντικαταστάτη του Ιράν στην ανασυγκρότηση του στρατού της και οι δύο κυβερνήσεις ανακοίνωσαν συνεργασία για την καταπολέμηση του ISIS. Αυτό πιθανότατα σημαίνει μόνιμη τουρκική παρουσία στη Συρία, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε συγκρούσεις με το Ισραήλ.
Οι θέσεις του Erdogan και τι σημαίνουν για το Ισραήλ
Οι σχέσεις Ουάσινγκτον – Άγκυρας μπορεί να βελτιώνονται, αλλά δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι ο Erdogan μετριάζει τη ρητορική του κατά του Ισραήλ.
Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και εβραϊκές οργανώσεις τον έχουν κατηγορήσει για αντισημιτισμό• ίσως είναι ο πιο επικίνδυνος αντισημίτης εκτός Τεχεράνης.
Πρόσφατα δήλωσε ότι «ο Αλλάχ θα καταστρέψει το Ισραήλ», απείλησε με άμεση παρέμβαση στον πόλεμο Ισραήλ – Hamas και παρομοίασε τους ηγέτες του Ισραήλ με τον Χίτλερ και τον Στάλιν.
Έχει κατηγορήσει το Ισραήλ για «εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας» στο Διεθνές Δικαστήριο και έκοψε διπλωματικές και εμπορικές σχέσεις τον περασμένο Νοέμβριο λόγω του πολέμου στη Γάζα.
Όπως το Κατάρ, έτσι και η Τουρκία υπήρξε σταθερός υποστηρικτής της Hamas, προσφέροντας ασφαλές –και πολυτελές– καταφύγιο στην ηγεσία της σε εξορία και στις οικογένειές τους.
Και οι δύο χώρες είναι βέβαιες ότι τα αμερικανικά συμφέροντα θα τις προστατεύσουν από τυχόν συνέπειες για τη στήριξή τους στη Hamas.
Σύμφωνα με τον Alper Coskun του Carnegie Endowment for International Peace, «ο Erdogan βλέπει πολλά από τον εαυτό του στον Trump και στις πολιτικές του», όπως η ανατροπή θεσμών, η «πολωτική ρητορική» και η «απέχθεια προς τις φιλελεύθερες, προοδευτικές ατζέντες».
Ο Trump είναι «δηλωμένος θαυμαστής» του Erdogan και οι δύο είναι «συναλλακτικοί εταίροι με συγκλίνοντες τρόπους σκέψης».
Λίγες ημέρες μετά τη σύλληψη του κύριου πολιτικού του αντιπάλου, Ekrem Imamoglu, δημάρχου Κωνσταντινούπολης, τον Μάρτιο, ο Trump επαίνεσε τον Erdogan ως «καλό ηγέτη», ενώ ο απεσταλμένος του στη Μέση Ανατολή Steve Witkoff μίλησε για «πολλά θετικά, καλά νέα» από την Τουρκία.
Ο Trump έχει αδυναμία σε αυταρχικούς ηγέτες όπως ο Erdogan, ο Vladimir Putin στη Ρωσία, ο Viktor Orban στην Ουγγαρία, ο Narendra Modi στην Ινδία και ο Xi Jinping στην Κίνα.
Αντιθέτως, οι σχέσεις του με τους δημοκρατικούς συμμάχους σε Ευρώπη και Βόρεια Αμερική είναι συχνά τεταμένες και αιχμηρές.
Πριν το ισλαμιστικό Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Erdogan έρθει στην εξουσία το 2002, η Τουρκία ήταν μια δημοκρατία με στενούς πολιτικούς, στρατιωτικούς και οικονομικούς δεσμούς με το Ισραήλ.
Η Τουρκία απαιτεί συστηματικά από το Ισραήλ να τερματίσει την κατοχή της Δυτικής Όχθης, την ίδια στιγμή που εξακολουθεί να κατέχει το βόρειο τμήμα της Κύπρου εδώ και περισσότερα από 50 χρόνια, το οποίο έχει μετονομάσει σε «Τουρκική Δημοκρατία Βόρειας Κύπρου».
Ούτε ο ΟΗΕ, ούτε οι ΗΠΑ, ούτε καμία άλλη χώρα την αναγνωρίζουν.
Το Ισραήλ διατηρεί στενές πολιτικές, οικονομικές και στρατιωτικές σχέσεις με την ανεξάρτητη Κυπριακή Δημοκρατία στο νότιο τμήμα του νησιού, που αποτελεί και δημοφιλή προορισμό για Ισραηλινούς τουρίστες και ζευγάρια που επιθυμούν πολιτικό γάμο.
Οι δύο χώρες είχαν κάνει βήματα επαναπροσέγγισης, αλλά αυτά τερματίστηκαν μετά τις σφαγές της Hamas στις 7 Οκτωβρίου 2023 και την αντίδραση του Ισραήλ.
Ο Trump έχει αποδείξει ότι μπορεί να είναι φίλος του Ισραήλ και να ενεργεί κατά του αντισημιτισμού.
Μπορεί να ενισχύσει αυτή τη δέσμευση, λέγοντας ξεκάθαρα στον Erdogan ότι όσα λέει και πράττει είναι απαράδεκτα.
Διακυβεύονται πολλά στη διμερή σχέση, και ο Erdogan χρειάζεται τις θερμές σχέσεις περισσότερο από τον Trump.
Αν ο Αμερικανός πρόεδρος μπορεί να πιέσει πανεπιστήμια στερώντας τους ομοσπονδιακή χρηματοδότηση για έρευνα, τότε θα πρέπει να έχει και το θάρρος να σταθεί απέναντι σε έναν αυταρχικό ηγέτη όπως ο Erdogan.
